Το εθνικό πένθος, οι ευθύνες, ο αναστοχασμός

Τέτοιες δραματικές ώρες, όταν ακόμα δεν έχει ξεκαθαρίσει ο απολογισμός σε ανθρώπινες και υλικές απώλειες, όταν ακόμα οι πυρκαγιές μαίνονται, όταν το εθνικό πένθος κυριαρχεί, η δημοσιογραφική γραφίδα μένει αμήχανη. Το μόνο που έχει νόημα είναι να μεταφέρει στην κοινή γνώμη, με τον δέοντα σεβασμό, την εικόνα της καταστροφής, τον πόνο των πληγέντων και όσων έχασαν δικούς τους ανθρώπους, την αγωνία όσων ακόμα αναζητούν αγαπημένα πρόσωπα, τη μάχη που δίνουν οι τραυματίες στα νοσοκομεία.

Έχουν μάλλον δίκιο όσοι υποστηρίζουν ότι δεν είναι τώρα η στιγμή για καταμερισμό ευθυνών. Πρέπει, ωστόσο, να υπογραμμισθεί ότι ευθύνες υπάρχουν, είναι μεγάλες και διαχρονικές. Γι’ αυτό και οι καταστροφικές πυρκαγιές αυτών των ημερών μόνο για εύκολες πολιτικάντικες κορώνες δεν προσφέρονται. Προσφέρονται, ωστόσο, για έναν ουσιαστικό κριτικό αναστοχασμό όλων μας:

• Πρώτον, για τον τρόπο που διαχρονικά η Πολιτεία αντιμετώπισε ζητήματα, τα οποία αποδεικνύεται πως δεν αφορούν απλώς διευθετήσεις στο επίπεδο της χωροταξίας, της πολεοδομίας και της διαχείρισης του δασικού πλούτου. Όπως αποδείχθηκε δραματικά στη Μάνδρα με τις πλημμύρες, όπως αποδεικνύεται αυτές τις ημέρες με τις πυρκαγιές τελικώς αφορούν την ίδια την ασφάλεια των πολιτών και των περιουσιών τους, ακόμα κι αν παρακάμψουμε τις επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία.
• Δεύτερον, για την ευθύνη των ίδιων των πολιτών. Για το γεγονός ότι έχουν την τάση να αυθαιρετούν και να δημιουργούν τετελεσμένα. Και στη συνέχεια να επιδιώκουν μέσω ατομικών ή συλλογικών πελατειακών σχέσεων με κυβερνώντα κόμματα, βουλευτές και δημάρχους να νομιμοποιήσουν τις αυθαιρεσίες τους.

Είναι γεγονός ότι η πολύπλοκη και συχνά παράλογη νομοθεσία, σε συνδυασμό με την κρατική γραφειοκρατία, τη μίζα και το ρουσφέτι, ωθούν συχνά τον πολίτη στην αυθαιρεσία. Από την άλλη πλευρά, όμως, αυτό δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία. Όσο το ανεχόμαστε, τόσο θα συνεχίζεται και όσο θα συνεχίζεται τόσο θα παραμένουμε ανοχύρωτη Πολιτεία.

Όποιος ισχυρισθεί ότι μία επαρκώς οργανωμένη Πολιτεία με υπεύθυνους πολίτες μπορεί να αποτρέπει τις φυσικές καταστροφές θα έχει διαπράξει ύβρι. Όταν π.χ. μία πυρκαγιά προσλαμβάνει διαστάσεις και φυσάει πολύ ισχυρός άνεμος, είναι από εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατον να την θέσεις υπό έλεγχο. Αυτός είναι ο λόγος που ακόμα και ισχυρά και οργανωμένα κράτη με μεγάλες δυνατότητες, όπως π.χ. οι ΗΠΑ, έχουν υποστεί καταστροφές από πυρκαγιές και άλλα ακραία φυσικά φαινόμενα.

Ένα επαρκώς οργανωμένο κράτος, ωστόσο, μπορεί να περιορίζει τις φυσικές καταστροφές και να συρρικνώνει τις επιπτώσεις τους στο επίπεδο και των ανθρωπίνων απωλειών και των υλικών ζημιών. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος μας, ο στόχος κάθε κυβέρνησης, ο στόχος κάθε δημάρχου, ο στόχος κάθε πολίτη. Ο καθένας από την πλευρά του και στο μέτρο των δυνατοτήτων του.

Στον τομέα αυτό πρέπει να γίνουν πάρα πολλά. Το εθνικό πένθος δεν πρέπει να λειτουργήσει ως πρόσχημα για να παρακαμφθούν οι ευθύνες. Το ζητούμενο είναι ακριβώς το αντίθετο: το πένθος να λειτουργήσει ως κίνητρο για να αναστοχαστούμε και να δρομολογήσουμε την εφαρμογή μέτρων, που να αντιστοιχούν στα δύσκολα δημόσια οικονομικά και που θα μας φέρουν πιο κοντά στον στόχο μας.